Güvenlik Bilgi Formu (MSDS/SDS/GBF) Nedir?
MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu), İngilizce Material Safety Data Sheet‘in kısaltmasıdır. Türkçe karşılığı “Güvenlik Bilgi Formu (GBF)”dur. İlgili kimya otoriteleri artık “Material” kelimesini kullanmamakta ve sadece SDS olarak telaffuz etmektedir.
Güvenlik Bilgi Formunun Amacı Nedir?
Güvenlik bilgi formu (MSDS), İnsan sağlığı ve çevrenin, zararlı maddelerin ve karışımların olumsuz etkilerinden korunması amacıyla, zararlı maddelerin ve karışımların özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri ve bulunduğu iş yerlerinde zararlılık özelliklerine göre alınacak güvenlik önlemlerini içeren belgeyi ifade eder.
Kimyasal ürünlerin üretici ve kullanıcısı arasındaki en önemli risk iletişim aracı olan güvenlik bilgi formları sayesinde üreticiler ve satıcılar müşterilerine ürünle ilgili geniş ve detaylı bilgi ulaştırmaktadır.
Ürün Güvenlik bilgi formu (MSDS), bir anlamda ürünlerin kimlik kartlarıdır ve ürün hakkında gerekli tüm bilgiyi özet olarak kullanıcısına aktarmaktadır. Üreticilerin sosyal sorumlulukları olarak da önemli bir görevi olan bu formlar, çağımızda her noktada kullanılan kimyasallara karşı daha bilinçli yaklaşım sağlamak, çevre ve insan üzerindeki potansiyel tehlikelerini tanımlamak adına oldukça önemli bir görevi bulunmaktadır.
Kimler Güvenlik Bilgi Formu Hazırlayabilir?
Güvenlik bilgi formlarını hazırlama işlemi teknik bilgi gerektiren ve yasal şartları oldukça detaylı bir işlemdir. Dolayısı ile güvenlik bilgi formlarını sadece eğitim almış sertifikalı uzmanları hazırlayabilir.
Güvenlik bilgi formları hazırlayan kişi veya kurumların sürekli takip ve kontrolünde olmalıdır. Firmalar ürüne dair güvenlik bilgi formlarını hazırlatırken bilgi ve birikimi yüksek bu konuda uzman kişilerden yardım almalıdırlar.
Yasal Süreçler
Kimyasallar ürünlerin küresel anlamda aynı prosedürlerle dolaşımının sağlanması amacı ile Birleşmiş Milletler nezdinde 1970’ li yıllarda yapılan çalışmalar günümüzde Global Harmonized System (GHS) başlığı altında küresel uyum sistemi haline getirilmiştir. Bu sistemde belirtilen standartlarla kimyasal ürünler farklı tehlike kategorilerine göre sınıflandırılır ve bu sınıflandırma neticesinde etiketlenir. Avrupa Birliği’nin 2008 yılında kabul ettiği ve 2010 yılı sonunda yürürlüğe girmiş olan Classification, Labelling and Packaging (CLP) tüzüğü de GHS’den yola çıkılarak hazırlanmış ve kimyasal ürünlerin AB nezdinde nasıl sınıflandırılacağını, etiketleneceğini ve ambalajlanacağını tanımlayan direktiflerdir.
CLP Tüzüğünün Amacı
Tüm kimyasalların, tüm dünyada aynı şekilde sınıflandırılmasıyla kimyasalların zararlı özelliklerinden kaynaklanabilecek risklere karşı insan sağlığı ve çevreye yönelik yüksek seviyede bir koruma sağlamaktır.
Türkiye’de ise AB ile uyum süreci sonucunda 13 Aralık 2014 tarihinde yeni yürürlüğe giren “ZARARLI MADDELER VE KARIŞIMLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI HAKKINDA YÖNETMELİK” ile üreticiler, ithalatçılar ve dağıtıcı firmalar müşterilerine Türkiye’de yayınlanmış sınıflandırma ve etiketleme mevzuatına göre Türkçe olarak güvenlik bilgi formları vermekle yükümlüdürler. Bu güvenlik bilgi formlarını akredite edilmiş bir kurum tarafından sertifikalandırılmış personeller hazırlar. İthalatlarda da bu durum geçerlidir. Yani ithal edilen ürünlerin Türkçe dilinde ve mevzuatında yeniden düzenlenmesi zorunlu hale getirilmiştir.
Bu durumda Türk Kimya Sanayi’nde yeni bir dönem başlamış olmaktadır. Daha önce belli belirsiz yöntemlerle hazırlanmaya çalışılan GBF’ler artık gerçek anlamda yazılmaya başlanacak ve son kullanıcılar kimyasal ürünlerin kullanımı hakkında daha bilinçli olacaklardır.
13 Aralık 2014 Tarihinde Yayımlanan Yeni GBF Yönetmeliği Hükümleri Nelerdir?
13 Aralık 2014 Tarihli ve 29024 Sayılı Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmeliğin yayımlanmasından sonra üreticilere tanınan geçiş süreleri de sona ermiş olup piyasaya arz edilen maddelerin ve karışımların güvenlik bilgi formları tümüyle yeni yönetmeliğe göre hazırlanmış olmalıdır.
Yürürlükten kaldırılan Yönetmelik
26/12/2008 tarihli ve 27092 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ”Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmıştır.
Güvenlik bilgi formu içinde yer alması gereken bilgiler
Güvenlik bilgi formları ile iletilen bilgiler özet olarak ifade edilecek olursa; kimyasal ürünlerden kaynaklanabilecek zararlılıkları ve bu zararlılıklara mahal vermeden ne koşullarda ve nelere dikkat edilerek kullanılması gerektiğini içeren bilgiler diye nitelenebilir. Bu bilgiler sağlık ve çevre ile ilgili zararlılıklar, fiziko-kimyasal riskler ve reaktivite ile ilgili bilgileri içerir. Önemli olan kimyasal ürünler ile nasıl güvenli bir şekilde çalışılacağını ileten bir belge olarak varlık göstermesidir. Güvenlik bilgi formu ürün etiketinden daha fazla ve detaylı bilgi sunar.
Söz konusu yönetmeliğe göre güvenlik bilgi formunda yer alması gereken başlıklar sabit olup 16 tanedir.
1. Maddenin/Karışımın ve şirketin/dağıtıcının kimliği,
2. Zararlılık tanımlanması,
3. Bileşimi/İçindekiler hakkında bilgi,
4. İlk yardım önlemleri,
5. Yangınla mücadele önlemleri,
6. Kaza sonucu yayılmaya karşı önlemler,
7. Elleçleme ve depolama,
8. Maruz kalma kontrolleri/kişisel korunma,
9. Fiziksel ve kimyasal özellikler,
10. Kararlılık ve tepkime,
11. Toksikolojik bilgiler,
12. Ekolojik bilgiler,
13. Bertaraf etme bilgileri,
14. Taşımacılık bilgisi,
15. Mevzuat bilgisi,
16. Diğer bilgiler.
İlgili Mevzuatlar
Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik için;
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141213-1.htm
Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik için;
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/12/20131211M1-1.htm
CLP hakkında daha fazla bilgi için;
https://echa.europa.eu/regulations/clp/legislation
Kaynak: MSDS Nedir?
